بخش لاندری بیمارستان یکی از بخش‌های حیاتی و پشتیبانی در بیمارستان است که وظیفه شستشو، ضدعفونی و آماده‌سازی پارچه‌های مختلف مورد استفاده در بیمارستان، از جمله ملحفه‌ها، لباس‌های بیمار، یونیفرم‌های پرسنل و سایر تجهیزات پارچه‌ای را بر عهده دارد. عملکرد این بخش بر سلامت و بهداشت کلی بیمارستان تأثیر بسزایی دارد و باید با رعایت استانداردهای دقیق بهداشتی و مدیریتی انجام شود.
وظایف و اهمیت بخش لاندری در بیمارستان:
- شستشو و ضدعفونی بهداشتی:
- پارچه‌های بیمارستانی مانند ملحفه‌ها، پتوها، لباس‌های بیماران و پرسنل به‌طور مرتب باید شسته و ضدعفونی شوند تا از انتقال عفونت‌های بیمارستانی جلوگیری شود. این فرآیند نیازمند استفاده از مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده‌های مناسب است که می‌توانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا را از بین ببرند.
- تفکیک و مدیریت زباله‌های خطرناک:
- در بخش لاندری، پارچه‌ها و لباس‌های آلوده باید به دقت از سایر موارد جدا شوند. مدیریت صحیح زباله‌های خطرناک، مانند پارچه‌های آلوده به خون یا مایعات بدن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نیاز به فرآیندهای جداگانه برای شستشو و دفع ایمن دارد.
- استفاده از تجهیزات پیشرفته:
- بخش لاندری بیمارستان‌ها معمولاً به دستگاه‌های شستشوی صنعتی مجهز است که قادر به شستشوی حجم بالایی از پارچه‌ها با دمای بالا برای ضدعفونی مؤثر هستند. همچنین دستگاه‌های خشک‌کن، اتو، و تجهیزات بسته‌بندی برای آماده‌سازی پارچه‌ها جهت استفاده مجدد به کار می‌روند.
- اهمیت رعایت اصول بهداشتی:
- به دلیل نقش کلیدی بخش لاندری در کاهش خطرات عفونت‌های بیمارستانی، کارمندان این بخش باید مطابق با پروتکل‌های بهداشتی، از جمله پوشیدن لباس‌های محافظ، دستکش و ماسک، فعالیت کنند. همچنین نظارت دقیق بر فرآیندهای شستشو و ضدعفونی ضروری است.
- سازماندهی و توزیع:
- بخش لاندری نه تنها مسئول شستشو، بلکه مسئولیت سازماندهی و توزیع مجدد لباس‌ها و ملحفه‌های تمیز به بخش‌های مختلف بیمارستان را نیز بر عهده دارد. این روند باید به‌صورت منظم و کارآمد باشد تا نیازهای هر بخش به‌موقع تأمین شود و هیچ‌گونه کمبودی وجود نداشته باشد.
- مدیریت مصرف انرژی و آب:
- شستشوی حجم زیادی از پارچه‌ها نیاز به مصرف آب و انرژی زیادی دارد. برای مدیریت بهینه، بسیاری از بیمارستان‌ها تلاش می‌کنند از تجهیزات کم‌مصرف و روش‌های بازیافت آب استفاده کنند تا مصرف منابع را کاهش دهند و هزینه‌ها را کنترل کنند.
استانداردها و الزامات:
- رعایت استانداردهای بهداشتی: بخش لاندری باید مطابق با استانداردهای بهداشتی ملی و بین‌المللی برای کنترل عفونت‌ها و جلوگیری از انتقال بیماری‌ها عمل کند.
- تفکیک دقیق مواد آلوده: مواد آلوده باید قبل از ورود به فرآیند شستشو جدا شوند و فرآیندهای خاصی برای شستشوی آنها اعمال شود.
- پرسنل متخصص: پرسنل بخش لاندری باید آموزش‌های لازم را برای انجام وظایف خود با رعایت اصول بهداشتی و ایمنی ببینند.
گردش کار و روابط فضایی بخش لاندری با سایر بخش های بیمارستان
روابط فضایی بخش لاندری بیمارستان و نحوه عملکرد آن باید به گونه‌ای طراحی شود که کارایی، بهداشت، و جداسازی صحیح فرآیندها تضمین شود. بخش لاندری با توجه به اهمیت آن در کنترل عفونت و حفظ بهداشت بیمارستان، نیاز به طراحی دقیق و برنامه‌ریزی شده دارد که هر بخش به درستی با سایر بخش‌های مرتبط هماهنگ شود. در ادامه به روابط فضایی، نحوه عملکرد و اصول طراحی این بخش می‌پردازیم:
1. تفکیک نواحی تمیز و آلوده:
یکی از اصول اساسی در طراحی بخش لاندری، جداسازی کامل نواحی تمیز و آلوده است. این تفکیک فضایی به جلوگیری از انتشار عفونت‌ها و حفظ بهداشت کمک می‌کند.
- ناحیه آلوده: محلی برای دریافت پارچه‌ها و لباس‌های کثیف از بخش‌های مختلف بیمارستان. این ناحیه باید دسترسی آسانی به خدمات جمع‌آوری داشته باشد و مجهز به سیستم‌های تهویه مناسب برای جلوگیری از انتشار بو و آلودگی‌ها باشد.
- ناحیه تمیز: پس از شستشو و ضدعفونی، لباس‌ها و پارچه‌ها به این ناحیه منتقل می‌شوند، جایی که خشک، اتو، تا، و برای استفاده مجدد بسته‌بندی می‌شوند. این ناحیه باید کاملاً جدا از بخش آلوده باشد.
2. فضای دریافت و انبار مواد اولیه:
فضای مناسبی برای دریافت و انبار کردن مواد شوینده، ضدعفونی‌کننده‌ها و ملزومات مورد نیاز لاندری باید در نظر گرفته شود. این فضا باید دسترسی آسان به ناحیه شستشو داشته باشد و مطابق با استانداردهای ایمنی و بهداشتی ذخیره شود.
3. مسیر گردش کار:
برای افزایش کارایی و کاهش خطر انتقال عفونت، بخش لاندری باید دارای یک مسیر گردش کار خطی و منطقی باشد که مراحل زیر را پوشش دهد:
- ورود لباس‌ها و پارچه‌های کثیف: لباس‌ها از نواحی مختلف بیمارستان جمع‌آوری و به بخش لاندری منتقل می‌شوند. بهتر است این فرآیند از طریق مسیرهای اختصاصی انجام شود تا از تداخل با نواحی تمیز جلوگیری شود.
- تفکیک و پیش‌پردازش: پارچه‌ها بر اساس نوع آلودگی و نوع مواد تفکیک می‌شوند. برای مثال، لباس‌های آلوده به خون یا مواد خطرناک ممکن است نیاز به شستشوی خاص داشته باشند.
- شستشو و ضدعفونی: این مرحله در ناحیه آلوده انجام می‌شود، جایی که ماشین‌های شستشو و ضدعفونی صنعتی به کار گرفته می‌شوند. فرآیند شستشو باید مطابق با استانداردهای بهداشتی و دمای مناسب برای از بین بردن میکروب‌ها انجام شود.
- خشک‌کردن و اتوکشی: پس از شستشو، پارچه‌ها به ناحیه تمیز منتقل شده و خشک می‌شوند. همچنین بسته به نوع پارچه، ممکن است فرآیند اتوکشی و تا کردن نیز در این مرحله انجام شود.
- بسته‌بندی و توزیع: لباس‌ها و پارچه‌های تمیز بسته‌بندی شده و به بخش‌های مختلف بیمارستان توزیع می‌شوند.
4. اتصال به بخش‌های دیگر بیمارستان:
بخش لاندری باید به‌طور مؤثر به سایر بخش‌های بیمارستان مانند بخش بستری، جراحی، اورژانس و سایر بخش‌هایی که نیاز به پارچه‌های تمیز دارند، متصل باشد. این اتصال می‌تواند از طریق مسیرهای حمل و نقل داخلی یا حتی سیستم‌های مکانیزه مانند نقاله‌های انتقال لباس انجام شود. در عین حال، باید دقت شود که لباس‌های کثیف و تمیز از مسیرهای جداگانه منتقل شوند تا از تداخل و آلودگی متقابل جلوگیری شود.
5. تهویه و کنترل دما:
بخش لاندری بیمارستان به دلیل رطوبت و دمای بالای ماشین‌های شستشو و خشک‌کن‌ها، نیاز به سیستم‌های تهویه کارآمد دارد. تهویه مناسب نه تنها باعث بهبود کیفیت هوای محیط و جلوگیری از تجمع بوهای نامطبوع می‌شود، بلکه به جلوگیری از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها نیز کمک می‌کند.
6. مسیرها و حمل و نقل داخلی:
برای کارایی بیشتر و جلوگیری از اتلاف زمان، مسیرهای حمل و نقل باید به‌طور جداگانه برای لباس‌های تمیز و آلوده تعریف شود. استفاده از چرخ‌دستی‌های مخصوص یا حتی سیستم‌های نقاله مکانیزه می‌تواند به بهبود سرعت و کیفیت عملکرد کمک کند.
7. فضای کار پرسنل:
پرسنل بخش لاندری نیاز به فضایی مناسب برای استراحت، استفاده از وسایل حفاظتی، و انجام کارهای اداری و مدیریتی دارند. این فضا باید به‌خوبی تهویه شده و به اندازه کافی از ناحیه‌های آلوده و پرکار فاصله داشته باشد تا سلامت پرسنل حفظ شود.
8. حجم کار و مقیاس‌بندی تجهیزات:
طراحی بخش لاندری باید با توجه به حجم کاری بیمارستان انجام شود. بیمارستان‌های بزرگ‌تر نیاز به تجهیزات صنعتی با ظرفیت بالاتر دارند تا بتوانند حجم بالای پارچه‌ها را در زمان کم پردازش کنند. همچنین برنامه‌ریزی دقیق برای توزیع مناسب کار در طول روز اهمیت دارد تا از ازدحام جلوگیری شود.
الزامات معماری طراحی لاندری بیمارستان
طراحی معماری بخش لاندری بیمارستان باید بر اساس استانداردهای بهداشتی و عملکردی خاصی انجام شود تا از کارایی، بهداشت و ایمنی بالایی برخوردار باشد. در این راستا، مواردی مانند تفکیک نواحی تمیز و آلوده، تهویه مناسب، دسترسی‌ها، و انتخاب تجهیزات و ابعاد متناسب با حجم کار بیمارستان اهمیت زیادی دارند. در ادامه به الزامات طراحی معماری بخش لاندری بیمارستان به‌طور کامل پرداخته می‌شود:
1. موقعیت و تعیین طبقه مناسب برای بخش لاندری:
- طبقه زیرزمین یا همکف: به‌طور معمول بخش لاندری در طبقات زیرین یا همکف بیمارستان قرار می‌گیرد. دلیل اصلی این انتخاب، نیاز به دسترسی آسان برای جمع‌آوری و توزیع لباس‌های کثیف و تمیز و همچنین کاهش مزاحمت‌های صوتی و رطوبتی برای سایر بخش‌های بیمارستان است. طبقه همکف نیز برای دسترسی آسان به خدمات حمل‌ونقل و تجهیزات مناسب است.
- دسترسی به سیستم‌های تاسیساتی: لاندری نیاز به دسترسی مستقیم به سیستم‌های تاسیساتی از جمله آب، برق، گاز و سیستم‌های فاضلاب دارد. بنابراین مکان لاندری باید به این زیرساخت‌ها دسترسی آسان داشته باشد.
2. ابعاد و متراژ فضاهای مختلف بخش لاندری:
ابعاد و اندازه‌های بخش لاندری باید بر اساس ظرفیت بیمارستان و حجم کار روزانه طراحی شود. به طور متوسط، هر تخت بیمارستانی روزانه 4-6 کیلوگرم لباس و پارچه برای شستشو تولید می‌کند. برای بیمارستان‌های کوچک، متوسط و بزرگ، مساحت لاندری می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، مساحت تقریبی این بخش به‌صورت زیر می‌تواند تخمین زده شود:
- بیمارستان‌های کوچک (50 تا 100 تخت): 80 تا 150 متر مربع
- بیمارستان‌های متوسط (100 تا 300 تخت): 150 تا 300 متر مربع
- بیمارستان‌های بزرگ (بیش از 300 تخت): 300 تا 600 متر مربع
3. تقسیم‌بندی فضاها در بخش لاندری:
بخش لاندری به طور کلی به چند ناحیه اصلی تقسیم می‌شود که هر یک وظایف خاص خود را دارند. این نواحی باید با توجه به اصول بهداشتی و عملیاتی به‌خوبی تفکیک شده و سازماندهی شوند. هر یک از این نواحی باید دارای ابعاد و طراحی متناسب با عملکرد خود باشند:
الف. ناحیه دریافت و ذخیره لباس‌های کثیف:
- این فضا باید به اندازه‌ای بزرگ باشد که بتواند لباس‌های کثیف را از بخش‌های مختلف بیمارستان جمع‌آوری کند.
- مساحت: بسته به حجم کار، این فضا می‌تواند حدود 20 تا 30 متر مربع باشد.
- طراحی: باید دسترسی مستقیمی به بخش‌های حمل‌ونقل داخلی بیمارستان داشته باشد. همچنین فضایی برای ذخیره چرخ‌دستی‌های مخصوص و سطل‌های جداگانه برای لباس‌های عفونی و غیربهداشتی در نظر گرفته شود.
ب. ناحیه شستشو:
- این بخش باید شامل ماشین‌های شستشو صنعتی، خشک‌کن‌ها و تجهیزات ضدعفونی‌کننده باشد.
- مساحت: حداقل 40 تا 60 متر مربع برای بیمارستان‌های کوچک تا متوسط و بیشتر از 100 متر مربع برای بیمارستان‌های بزرگ.
- طراحی: نیاز به تهویه قوی برای دفع رطوبت و جلوگیری از ایجاد محیط‌های مرطوب دارد. در این ناحیه باید سینک‌های مخصوص برای شستشو و مواد ضدعفونی‌کننده در دسترس باشد.
ج. ناحیه خشک‌کردن و اتوکشی:
- پس از شستشو، پارچه‌ها باید خشک و سپس اتو شوند. برای این منظور نیاز به فضای مناسب برای قرار دادن خشک‌کن‌های صنعتی و میزهای اتو است.
- مساحت: بسته به حجم کار، حدود 30 تا 50 متر مربع.
- طراحی: فضایی برای آویزان کردن لباس‌ها پس از اتوکشی و تا کردن آنها مورد نیاز است. این فضا باید از ناحیه شستشو جدا باشد.
د. ناحیه بسته‌بندی و توزیع:
- پس از اتوکشی و آماده‌سازی، پارچه‌ها باید بسته‌بندی شده و آماده توزیع به بخش‌های مختلف بیمارستان شوند.
- مساحت: حدود 20 تا 30 متر مربع.
- طراحی: این ناحیه باید دارای سیستم‌های مناسب برای بسته‌بندی، چرخ‌دستی برای حمل پارچه‌های تمیز و فضایی برای ذخیره موقت لباس‌های تمیز باشد.
هـ. فضای استراحت و پشتیبانی پرسنل:
- این فضا باید به پرسنل بخش لاندری امکان استراحت و تغییر لباس را بدهد.
- مساحت: 10 تا 15 متر مربع.
- طراحی: باید فضایی مجزا از ناحیه‌های کاری باشد و به امکاناتی مانند سرویس‌های بهداشتی و رختکن دسترسی داشته باشد.
4. سیستم‌های تاسیساتی:
الف. تهویه مطبوع:
- بخش لاندری به دلیل تولید گرما و رطوبت زیاد نیاز به سیستم تهویه قوی دارد. سیستم تهویه باید به گونه‌ای طراحی شود که جریان هوا از نواحی تمیز به نواحی آلوده نباشد و از تجمع رطوبت و انتشار بوهای نامطبوع جلوگیری کند.
ب. سیستم آب‌رسانی و فاضلاب:
- نیاز به سیستم‌های قدرتمند آب‌رسانی با ظرفیت بالا برای تامین آب گرم و سرد جهت شستشو وجود دارد. همچنین سیستم فاضلاب باید توانایی دفع سریع و کارآمد آب مصرفی را داشته باشد.
ج. مصرف انرژی:
- تجهیزات لاندری بیمارستانی مصرف زیادی از آب، برق و گاز دارند. استفاده از تجهیزات کارآمد و کم‌مصرف برای کاهش هزینه‌های انرژی ضروری است. این تجهیزات باید مطابق با استانداردهای مصرف انرژی طراحی و انتخاب شوند.
5. استانداردهای بهداشتی:
- تفکیک لباس‌های آلوده و تمیز باید به‌دقت انجام شود تا هیچ‌گونه تداخلی ایجاد نشود.
- استفاده از مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده با استانداردهای بیمارستانی برای از بین بردن باکتری‌ها و ویروس‌ها ضروری است.
- پوشیدن لباس‌های محافظ، استفاده از دستکش و رعایت نکات بهداشتی توسط پرسنل بخش لاندری الزامی است.
طراحی بخش لاندری بیمارستان یکی از جنبه‌های مهم در ایجاد فضایی کارآمد و بهداشتی است که نقش کلیدی در کنترل عفونت‌های بیمارستانی و حفظ بهداشت عمومی دارد. این بخش باید به گونه‌ای طراحی شود که تمام فرآیندهای شستشو، ضدعفونی، خشک‌کردن و بسته‌بندی پارچه‌ها و لباس‌ها به‌صورت بهینه و با رعایت بالاترین استانداردهای بهداشتی انجام شود.