بخش اورژانس بیمارستان یکی از حیاتی‌ترین و پرکارترین بخش‌هاست که وظیفه ارائه خدمات فوری و حیاتی به بیماران در شرایط بحرانی را بر عهده دارد. طراحی و عملکرد این بخش به گونه‌ای باید باشد که بتواند به سرعت و با کارآمدی بالا به بیماران خدمات ارائه دهد. در ادامه به معرفی ویژگی‌ها و قسمت‌های کلیدی بخش اورژانس می‌پردازیم:
ورودی اورژانس
دسترسی سریع و راحت: ورودی بخش اورژانس باید به گونه‌ای طراحی شود که دسترسی آسانی برای آمبولانس‌ها، بیماران و همراهان داشته باشد.
فضای انتظار و پذیرش: این قسمت شامل محوطه‌ای برای پذیرش بیمار و فضایی برای انتظار همراهان است. نظم و آرامش در این فضا از اهمیت بالایی برخوردار است.
بخش تریاژ (Triage)
تریاژ جایی است که وضعیت بیمار با سرعت بررسی می‌شود و اولویت‌بندی می‌شود. این فرآیند به تیم درمانی کمک می‌کند تا در شرایط ازدحام بیمار، به بحرانی‌ترین موارد زودتر رسیدگی کنند.
این فضا باید دسترسی مستقیم به سایر بخش‌های اورژانس داشته باشد تا بیماران به سرعت به بخش‌های مورد نظر هدایت شوند.
اتاق معاینه و درمان
این اتاق‌ها برای معاینه اولیه و ارائه درمان‌های اورژانسی طراحی شده‌اند. طراحی باید به گونه‌ای باشد که تمامی تجهیزات اورژانسی به سرعت در دسترس باشند.
تجهیزات پزشکی مدرن و کاربردی مانند دستگاه‌های تنفس مصنوعی، دفیبریلاتورها، و تجهیزات مانیتورینگ حیاتی در این اتاق‌ها قرار دارند.
اتاق جراحی اورژانس
اتاق جراحی فوری برای بیمارانی که نیاز به عمل جراحی فوری دارند.
این اتاق باید به تجهیزات جراحی اورژانس مجهز و در نزدیکی اتاق‌های معاینه و تریاژ باشد.
بخش‌های تخصصی اورژانس
بسته به نوع بیمارستان، اورژانس می‌تواند بخش‌های تخصصی مانند:
اورژانس قلب و عروق
اورژانس زنان و زایمان
اورژانس کودکان
اورژانس ترومای شدید
واحد تصویر برداری پزشکی
در نزدیکی اورژانس، معمولاً واحدهای رادیولوژی، سی‌تی اسکن، و ام‌آر‌آی قرار می‌گیرند تا بیمارانی که نیاز به تشخیص تصویری دارند، بدون اتلاف وقت این خدمات را دریافت کنند.
بخش بستری کوتاه‌مدت (Observation Unit)
در مواردی که بیمار به مدت کوتاهی نیاز به نظارت دارد، از این بخش استفاده می‌شود. بیماران اینجا قرار می‌گیرند تا وضعیتشان پس از درمان بررسی شود.
بخش داروخانه اورژانس
داروخانه فوری برای دسترسی سریع به داروهای مورد نیاز، به ویژه در موارد اورژانسی مانند ضدسم‌ها، مسکن‌ها و داروهای قلبی.
راهروهای دسترسی به سایر بخش‌های بیمارستان
طراحی اورژانس باید به گونه‌ای باشد که بیماران به سرعت و با کمترین تأخیر به سایر بخش‌های بیمارستان مانند بخش‌های مراقبت ویژه (ICU) و بخش‌های جراحی منتقل شوند.
ویژگی‌های کلیدی در طراحی اورژانس:
دسترسی آسان و سریع به تجهیزات و مواد پزشکی
مسیرهای حرکتی کوتاه و مستقیم
امکانات تهویه مناسب برای حفظ سلامت بیماران و کادر درمان
نظارت پیوسته و مانیتورینگ بیمار از طریق سیستم‌های پیشرفته
بخش اورژانس باید به گونه‌ای طراحی شود که کارایی، سرعت و دقت در ارائه خدمات پزشکی حفظ شود و در عین حال فضای آرام و مناسبی برای بیماران و همراهان آنها ایجاد کند.
فضای مورد نیاز برای طراحی اورژانس
فضای مورد نیاز برای طراحی بخش اورژانس بیمارستان بسته به اندازه بیمارستان، تعداد تخت‌ها، نوع بیمارستان (عمومی یا تخصصی)، و سطح خدماتی که ارائه می‌دهد متغیر است. با این حال، می‌توان برای بیمارستان‌های با اندازه‌های مختلف (کوچک، متوسط، بزرگ) یک استاندارد تقریبی در نظر گرفت:
- بیمارستان کوچک (کمتر از 100 تخت)
فضای مورد نیاز برای اورژانس: حدود 300 تا 500 متر مربع.
ویژگی‌ها:
تعداد محدودی از اتاق‌های معاینه و احیا.
یک اتاق تریاژ.
فضای انتظار کوچک.
بخش تصویربرداری محدود (معمولاً فقط رادیولوژی).
فضای بستری کوتاه‌مدت برای بیماران با حداقل 2 تا 4 تخت.
- بیمارستان متوسط (100 تا 300 تخت)
فضای مورد نیاز برای اورژانس: حدود 600 تا 1000 متر مربع.
ویژگی‌ها:
4 تا 6 اتاق معاینه.
1 یا 2 اتاق احیا.
بخش تریاژ کامل با چند ایستگاه.
فضای انتظار با ظرفیت بیشتر (معمولاً 20-30 صندلی).
بخش تصویربرداری با امکانات رادیولوژی، سی‌تی اسکن، و احتمالاً سونوگرافی.
بخش بستری کوتاه‌مدت با 6 تا 8 تخت.
بخش داروخانه و فضاهای استراحت پرسنل.
- بیمارستان بزرگ (بیش از 300 تخت)
فضای مورد نیاز برای اورژانس: حدود 1200 تا 2000 متر مربع یا بیشتر.
ویژگی‌ها:
8 تا 12 اتاق معاینه.
چندین اتاق احیا (حداقل 2 تا 4 اتاق).
بخش تریاژ بزرگ با چندین ایستگاه پرستاری و پزشک.
فضای انتظار بزرگ با ظرفیت 50 صندلی یا بیشتر.
بخش تصویربرداری با امکانات کامل از جمله رادیولوژی، سی‌تی اسکن، سونوگرافی و MRI.
بخش بستری کوتاه‌مدت با حداقل 10 تا 12 تخت.
فضای مجهز به داروخانه کامل و بخش‌های پشتیبانی (استراحتگاه پرسنل، اتاق کنفرانس و مدیریت اورژانس).
عوامل مؤثر بر فضای مورد نیاز اورژانس
نوع بیمارستان: بیمارستان‌های تخصصی (مانند بیمارستان‌های قلب یا اطفال) ممکن است نیاز به فضای بیشتری در اورژانس داشته باشند، زیرا بیماران خاص‌تری را پوشش می‌دهند و تجهیزات پیشرفته‌تری نیاز دارند.
سطح خدمات اورژانس: بیمارستان‌هایی که اورژانس پیشرفته و چند سطحی دارند (مانند بیمارستان‌های دانشگاهی یا مراکز تخصصی) نیاز به فضاهای تخصصی بیشتری مانند اتاق‌های جراحی اورژانسی و بخش‌های مراقبت ویژه دارند.
جمعیت منطقه: بیمارستان‌هایی که در مناطق پرتراکم شهری قرار دارند یا به جمعیت زیادی خدمات می‌دهند، نیاز به فضای بیشتری برای مدیریت حجم بالای بیماران دارند.
رعایت استانداردهای بهداشتی و ایمنی: باید فاصله‌های ایمن بین تجهیزات و بیماران رعایت شود، همچنین فضای کافی برای حرکت سریع پرسنل و تجهیزات اورژانسی وجود داشته باشد.
طراحی بخش اورژانس بیمارستان باید بر اساس استانداردهای عملکردی، ایمنی و بهداشتی انجام شود تا بتواند پاسخگوی نیازهای بیماران و پرسنل درمانی در شرایط بحرانی باشد. در ادامه، ضوابط و الزامات اصلی طراحی اورژانس بیمارستان آورده شده است:
استانداردهای عملکردی و فضایی
اندازه فضاها: بر اساس تعداد تخت‌ها و ظرفیت بیمارستان، فضای اورژانس باید برای جریان روان بیماران و پرسنل طراحی شود.
اتاق معاینه: 12 تا 15 متر مربع.
اتاق احیا: 20 تا 25 متر مربع.
اتاق عمل اورژانس: 25 تا 35 متر مربع.
اتاق تصویربرداری (CT، رادیولوژی، MRI): 25 تا 40 متر مربع برای هر واحد.
فضای انتظار: 1.5 تا 2 متر مربع برای هر نفر.
اتاق تریاژ: 10 تا 15 متر مربع.
دسترسی‌ها و مسیرهای حرکتی
دسترسی آمبولانس‌ها: ورودی اختصاصی برای آمبولانس‌ها باید نزدیک‌ترین دسترسی به اتاق تریاژ و اتاق احیا را داشته باشد. مسیرهای آمبولانس‌ها باید بدون موانع و با عرض کافی طراحی شوند (حداقل 6 متر).
ورودی بیماران سرپایی: ورودی جداگانه برای بیماران سرپایی جهت جلوگیری از تداخل با بیماران بحرانی.
مسیرهای حرکتی داخلی: مسیرها باید مستقیم و بدون مانع باشند تا بیماران و پرسنل درمانی به سرعت به نقاط کلیدی (تریاژ، معاینه، احیا) دسترسی پیدا کنند.
ارتباط با سایر بخش‌ها: ارتباط سریع و بدون مانع با بخش‌های ICU، اتاق عمل، آزمایشگاه، و تصویربرداری ضروری است.
الزامات بهداشتی و ایمنی
ضوابط کنترل عفونت:
استفاده از مصالح قابل شستشو و ضدعفونی در دیوارها و کف.
نصب سیستم‌های تهویه مطبوع با فیلتراسیون مناسب (HEPA) برای کنترل انتقال عفونت‌ها در هوا.
جداسازی بخش‌های بیماران عفونی از بیماران غیرعفونی.
ایمنی در برابر آتش‌سوزی:
طراحی خروجی‌های اضطراری بر اساس استانداردهای ایمنی (عرض مناسب برای تخلیه سریع).
نصب سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق (دستی و اتوماتیک).
استفاده از مصالح ضدحریق در دیوارها و سقف‌ها.
حفاظت الکتریکی: سیستم‌های برق اضطراری برای پشتیبانی از تجهیزات حیاتی در زمان قطع برق.
نورپردازی و روشنایی:
نورپردازی طبیعی در فضاهای عمومی مانند اتاق انتظار و مسیرهای حرکت.
روشنایی مناسب و بدون سایه در اتاق‌های معاینه و احیا.
تجهیزات پزشکی و دسترسی سریع به آنها
اتاق‌های معاینه و احیا باید به تمامی تجهیزات حیاتی مانند دستگاه‌های احیا، تنفس مصنوعی، دفیبریلاتورها و تجهیزات مانیتورینگ علائم حیاتی مجهز باشند.
فضای داروخانه برای ذخیره داروهای ضروری اورژانسی باید نزدیک اتاق‌های تریاژ و احیا باشد.
نظم فضایی و روابط عملکردی
تریاژ باید به عنوان قلب اورژانس، در مرکزیت قرار گیرد و دسترسی سریع و مستقیم به اتاق‌های معاینه، احیا و پذیرش داشته باشد.
اتاق احیا باید نزدیک به ورودی آمبولانس و تریاژ باشد.
بخش تصویربرداری باید در نزدیکی اتاق معاینه و جراحی باشد تا بیماران به سرعت بتوانند از این خدمات استفاده کنند.
اتاق‌های انتظار باید در محلی قرار گیرند که از تردد بیش از حد بیماران اورژانسی جلوگیری کند و فضای آرام و راحتی برای همراهان فراهم کند.
طراحی بر اساس نیازهای روانی و رفاهی بیماران
طراحی فضاهای اورژانس باید به گونه‌ای باشد که آرامش و احساس امنیت را برای بیماران و همراهان آنها فراهم کند.
فضاهای خصوصی برای بیماران بحرانی و احیا تا حد ممکن در نظر گرفته شود.
استفاده از نور طبیعی و رنگ‌های آرامش‌بخش در فضاهایی مانند اتاق‌های انتظار.
دسترسی مناسب برای افراد کم‌توان
تمامی مسیرهای حرکتی و دسترسی‌ها باید برای افراد کم‌توان جسمی طراحی شده باشد، از جمله رمپ‌ها و آسانسورهای مخصوص.
سرویس‌های بهداشتی مخصوص افراد معلول باید در دسترس و نزدیک به فضای انتظار قرار داشته باشد.
تهویه و کنترل دما
سیستم تهویه مطبوع باید در تمامی فضاهای اورژانس نصب شده باشد تا دما و رطوبت مناسب حفظ شود. همچنین سیستم‌های تهویه باید توانایی کنترل عفونت‌ها و ذرات معلق در هوا را داشته باشند.
کنترل دمایی جداگانه برای فضاهایی مانند اتاق‌های احیا و اتاق‌های عمل اورژانس ضروری است.
استانداردهای ارتباطات و فناوری اطلاعات
نصب سیستم‌های ارتباطی داخلی (مانند تلفن و اینترکام) برای ارتباط سریع بین بخش‌های مختلف اورژانس.
سیستم‌های مدیریت الکترونیک بیمار برای ثبت سریع و به‌روز اطلاعات بیماران و نظارت بر وضعیت آنها در زمان واقعی.
ایمنی پرسنل
طراحی فضاهای ایمن برای پرسنل در مواقع بحرانی (مانند اتاق‌های ایزوله یا سیستم‌های هشدار داخلی برای پرسنل).
فضاهای استراحت و بازسازی انرژی برای کادر درمان و پرسنل اورژانس.
ریزفضاهای اورژانس و الزامات طراحی آن ها
ریزفضاهای بخش اورژانس بیمارستان و الزامات طراحی هر یک، شامل توجه به استانداردهای عملکردی، کارایی، و ایمنی است. در این بخش، به بررسی ریزفضاهای اورژانس، الزامات طراحی، ابعاد تقریبی، و روابط فضایی می‌پردازیم:
- ورودی آمبولانس و دسترسی اضطراری
الزامات طراحی: ورودی باید به شکلی باشد که آمبولانس‌ها بتوانند بدون مانع توقف کرده و بیماران به سرعت به داخل بخش اورژانس منتقل شوند. یک سقف پوشاننده برای محافظت از بیماران در برابر شرایط آب و هوایی ضروری است.
ابعاد: برای هر آمبولانس فضای پارک حدود 6 × 4 متر نیاز است. عرض مسیر حداقل 6 متر باشد.
دسترسی‌ها: دسترسی مستقیم به تریاژ و فضای ورودی داخلی برای انتقال سریع بیمار.
- فضای پذیرش و انتظار
الزامات طراحی: فضایی برای پذیرش بیماران و اطلاعات‌دهی به همراهان. همچنین باید صندلی‌های راحت و فضای کافی برای همراهان بیماران در نظر گرفته شود.
ابعاد: حداقل 1.5 تا 2 متر مربع برای هر نفر در فضای انتظار؛ بسته به حجم بیمارستان، تعداد صندلی‌ها متغیر است.
دسترسی‌ها: نزدیکی به ورودی اصلی و دسترسی مستقیم به بخش‌های تریاژ و معاینه.
- فضای تریاژ (Triage)
الزامات طراحی: این فضا باید در دسترس و دید مستقیم باشد. تریاژ نیازمند ایستگاه‌های پرستاری، کامپیوتر، و تجهیزات بررسی علائم حیاتی است.
ابعاد: حداقل 10 تا 15 متر مربع برای هر ایستگاه تریاژ.
دسترسی‌ها: ارتباط مستقیم با فضای معاینه، بخش‌های درمانی و ورودی اورژانس برای انتقال سریع بیماران.
- اتاق معاینه
الزامات طراحی: هر اتاق معاینه باید به تجهیزات پزشکی استاندارد، تخت بیمار، و فضای کافی برای کادر درمان و همراهان مجهز باشد.
ابعاد: حداقل 12 تا 15 متر مربع برای هر اتاق.
دسترسی‌ها: ارتباط مستقیم با تریاژ و سایر بخش‌های اورژانس.
- اتاق احیا (Resuscitation Room)
الزامات طراحی: تجهیز شده با دستگاه‌های احیای قلبی-ریوی (CPR)، تجهیزات تنفسی و سایر ابزارهای اورژانس حیاتی. این اتاق باید بزرگتر از اتاق‌های معاینه عادی باشد و به چند بیمار به صورت همزمان خدمات ارائه دهد.
ابعاد: حداقل 20 تا 25 متر مربع.
دسترسی‌ها: نزدیک به ورودی اورژانس، تریاژ و اتاق جراحی فوری.
- اتاق جراحی اورژانس (Emergency Surgery Room)
الزامات طراحی: برای جراحی‌های اورژانسی سریع، این اتاق باید دارای تمامی تجهیزات جراحی پیشرفته باشد و به طور خاص برای مواقع اضطراری طراحی شود.
ابعاد: حداقل 25 تا 35 متر مربع.
دسترسی‌ها: نزدیکی به اتاق احیا و سایر بخش‌های اورژانس.
- بخش بستری موقت (Observation Unit)
الزامات طراحی: فضایی برای بستری کوتاه‌مدت بیماران که نیاز به نظارت دارند. باید تخت‌ها و تجهیزات مانیتورینگ حیاتی در این بخش قرار داشته باشند.
ابعاد: برای هر تخت حدود 7 تا 10 متر مربع فضا نیاز است.
دسترسی‌ها: ارتباط مستقیم با فضای معاینه و تریاژ.
- بخش تصویربرداری (Imaging Unit)
الزامات طراحی: اتاق‌های رادیولوژی، سی‌تی اسکن و ام‌آر‌آی باید در نزدیکی اورژانس قرار گیرند تا بیماران نیازمند خدمات تصویربرداری بدون تأخیر به آنجا منتقل شوند.
ابعاد: بسته به نوع دستگاه‌ها، معمولاً 25 تا 40 متر مربع برای هر اتاق تصویربرداری.
دسترسی‌ها: نزدیک به ورودی اورژانس و اتاق‌های معاینه.
- بخش داروخانه اورژانس
الزامات طراحی: فضایی برای ذخیره‌سازی و توزیع داروهای اورژانسی.
ابعاد: حداقل 10 تا 15 متر مربع.
دسترسی‌ها: نزدیکی به تریاژ و بخش معاینه.
- ایستگاه پرستاری و فضای کنترل
الزامات طراحی: این فضا باید دید مستقیم به تمامی اتاق‌های معاینه و بستری داشته باشد و پرستاران بتوانند به سرعت به بیماران دسترسی پیدا کنند.
ابعاد: حداقل 10 تا 15 متر مربع برای هر ایستگاه پرستاری.
دسترسی‌ها: مرکزیت در بخش اورژانس با دسترسی سریع به تمامی فضاها.
- فضای استراحت کادر درمان
الزامات طراحی: فضایی آرام برای استراحت پرسنل اورژانس که به دور از ترافیک اصلی بیمارستان باشد.
ابعاد: حداقل 12 تا 15 متر مربع.
دسترسی‌ها: در نزدیکی اورژانس ولی با حفظ آرامش برای پرسنل.
- سرویس‌های بهداشتی
الزامات طراحی: سرویس‌های بهداشتی برای بیماران، همراهان و پرسنل باید در دسترس و بهداشتی باشند.
ابعاد: حداقل 5 متر مربع برای هر واحد سرویس بهداشتی.
دسترسی‌ها: نزدیکی به فضای انتظار و بخش بستری.
روابط فضایی و دسترسی‌ها
تریاژ باید در مرکز اورژانس قرار گیرد تا به تمامی بخش‌ها دسترسی سریع داشته باشد.
اتاق معاینه و احیا باید در نزدیکی ورودی اورژانس و تریاژ باشند تا بیماران به سرعت به آنها هدایت شوند.
بخش تصویربرداری باید دسترسی آسان به تمامی اتاق‌های معاینه و جراحی داشته باشد.
اتاق‌های جراحی و احیا باید ارتباط نزدیک و بدون مانع با ایستگاه پرستاری و داروخانه اورژانس داشته باشند.
فضای انتظار باید در نزدیکی پذیرش و دور از فضای پر ازدحام بخش اورژانس باشد تا آرامش بیشتری برای همراهان بیماران فراهم کند.
جمع‌بندی
طراحی ریزفضاهای اورژانس باید با توجه به نیازهای بیمارستان و حجم بیماران، کارایی بالا، سرعت در دسترسی به تجهیزات و خدمات، و رعایت استانداردهای بهداشتی و ایمنی صورت گیرد. هر فضا باید به گونه‌ای طراحی شود که بتواند جریان کاری روان و منطقی داشته باشد و ارتباطات فضایی بدون اختلال برقرار باشد.